Mengemudi Industri Hiliran Minyak Sawit Malaysia

Malaysia berdiri gah sebagai satu daripada kuasa global dalam industri minyak sawit. Rantaian bekalan minyak sawit Malaysia terdiri daripada tiga sektor utama, iaitu huluan, pertengahan dan hiliran. Sektor huluan melibatkan aktiviti seperti pengeluaran benih, pengurusan tapak semaian, penanaman, penuaian dan pengilangan, manakala sektor pertengahan tertumpu kepada penapisan dan pecahan. Sektor hiliran merangkumi segmen seperti oleokimia, produk pengguna dan pengeluaran biodiesel. Walaupun penanaman dan pengekstrakan minyak sawit mentah adalah fasa kritikal, sektor hiliran memainkan peranan penting dalam mengubah bahan mentah ini kepada rangkaian produk berharga yang pelbagai.

Sektor hiliran minyak sawit Malaysia menunjukkan kehebatan negara dalam mengubah sumber semula jadi kepada pelbagai produk yang mempengaruhi pelbagai aspek kehidupan seharian. Pertumbuhan sektor ini didorong oleh aplikasi global yang berkembang dalam sektor makanan dan bukan makanan, formulasi produk baharu, peningkatan dalam permintaan untuk produk organik dan semula jadi, dan kemajuan teknologi. Dengan aplikasi yang semakin berkembang di seluruh dunia, sektor hiliran kekal sebagai mercu tanda inovasi dan amalan bertanggungjawab, menyumbang kepada pertumbuhan ekonomi negara.

Antara tahun 2016 hingga 2019, Malaysia mengalami peningkatan ketara dalam eksport oleokimia, produk siap dan biodiesel. Trajektori menaik produk ini didorong oleh aplikasi yang meluas dan harga pasaran yang menggalakkan. Walau bagaimanapun, arah aliran berubah antara tahun 2020 dan 2022, disebabkan oleh cabaran yang berpunca daripada pandemik COVID-19, yang memberikan kesan kepada pengeluaran, permintaan, logistik dan harga. Sebarang proses pengeluarannya yang berperingkat saling berkaitan dari sektor huluan hinggalah hiliran.

Oleokimia, biodiesel dan produk siap ialah tiga komponen sektor hiliran minyak sawit Malaysia, menyumbang 22% atau hampir RM20 bilion daripada jumlah nilai eksport minyak sawit Malaysia pada tahun 2023. Walaupun menghadapi cabaran, pemulihan eksport yang sedikit diperhatikan pada tahun 2023, dengan Malaysia mengeksport 3.63 juta tan produk ini, terutamanya ke Asia Pasifik, Eropah dan Timur Tengah. Antara produk ini, oleokimia mendominasi dengan 79% bahagian eksport, diikuti oleh produk siap pada 15%, dan biodiesel pada 6%.

Walaupun aplikasi produk hiliran berasaskan sawit berkembang, cabaran dalam kebolehpasaran tetap wujud. Ketersediaan produk hiliran bergantung pada hasil buah tandan segar dan kesannya kepada pengeluaran minyak sawit mentah. Ladang kelapa sawit Malaysia telah menyaksikan penurunan purata hasil buah tandan segar disebabkan oleh faktor seperti kekurangan tenaga kerja dalam sektor perladangan, penuaan pokok dan pembolehubah cuaca, yang menjejaskan pengeluaran produk hiliran.

Oleokimia berasaskan sawit adalah tunjang utama sektor hiliran minyak sawit Malaysia dengan bahagian pasaran sebanyak 17%. Dibangunkan pada tahun 1980-an, industri Malaysia menyumbang kira-kira 20% daripada pengeluaran oleokimia global. Eksport oleokimia berasaskan sawit Malaysia berjulat antara 2.7 juta tan hingga 3.0 juta tan dalam tempoh lima tahun lepas. Negara perlu meningkatkan lagi pengeluaran eksport berkenaan agar dapat menyumbang Keluaran Dalam Negara Kasar (KDNK) yang lebih baik pada masa hadapan.

Oleokimia berasaskan sawit merupakan bahagian eksport terbesar bagi kategori hiliran, menyumbang 79% daripada jumlah eksport produk hiliran. Pada tahun 2023, 2.86 juta tan produk oleokimia berasaskan sawit telah dieksport, dengan asid lemak, alkohol lemak, gliserin, metil ester dan mi sabun antara produk oleokimia berasaskan sawit yang paling banyak mengeksport. Minyak sawit Malaysia sememangnya unik dengan kepelbagaian produk boleh dihasilkan tanpa mengganggu ekosistem persekitaran, sosial dan tadbir urus (ESG).

China, Belanda, India, Jepun, Amerika Syarikat, Korea Selatan, Türkiye, Singapura, UAE dan Indonesia ialah sepuluh destinasi eksport produk oleokimia berasaskan sawit Malaysia, menyumbang lebih daripada 70% daripada jumlah eksport negara. Import produk oleokimia oleh kebanyakan negara ini pada tahun 2023 secara relatifnya lebih tinggi berbanding dengan tahun sebelumnya, disebabkan oleh harga minyak sawit yang lebih rendah. Malaysia dilihat mempunyai kelebihan persaingan dalam mengeksport produk hiliran sawit pada peringkat global.

Produk siap menyumbang 15% daripada jumlah eksport produk hiliran sawit pada tahun 2023 yang terdiri daripada kepingan sabun, makanan ruminan, lemak istimewa, lemak sayuran, marjerin, minyak sapi dan lain-lain. Produk ini menyumbang 86% daripada jumlah eksport produk siap. China, Türkiye, Iraq, Singapura, Australia, Amerika Syarikat, Rusia, Mesir dan UAE ialah antara sepuluh destinasi eksport teratas untuk produk siap berasaskan sawit. Peningkatan dalam eksport makanan ruminan telah diperhatikan dalam tempoh lima tahun yang lalu. Permintaannya disokong oleh daya saing harga dan nilai pemakanan yang tinggi.

Pada tahun 2023, makanan ruminan kebanyakannya digunakan oleh Amerika Syarikat, Jepun dan Belanda. Hal ini penting kepada sektor perternakan negara tersebut dalam menyumbang kepada industri ternakan. Permintaan yang tinggi adakalanya memerlukan bekalan yang mencukupi bagi mencapai keseimbangan yang optimum. Ruminan ialah haiwan yang mempunyai empat bahagian perut. Haiwan ini akan memamah semula (ruminate) makanan yang telah dimakan. Antara haiwan tersebut ialah lembu, kambing, kerbau dan rusa.

Di samping itu, pengkomersilan biodiesel penting boleh dikesan kembali seawal tahun 1980-an. Selepas beberapa siri penyelidikan dan kerjasama, pengeluaran biodiesel berskala komersial pertama memulakan operasinya di Malaysia pada tahun 2006. Walaupun pada mulanya bertujuan untuk mempelbagaikan penggunaan minyak sawit, biodiesel sejak itu muncul untuk menyokong penggunaan sumber tenaga yang mesra alam dan mampan. Pada masa ini, Malaysia mempunyai 19 loji biodiesel, dengan kapasiti tahunan sebanyak 2.2 juta tan. Malaysia menghasilkan kurang daripada satu juta tan biodiesel, iaitu 30-35% daripadanya dieksport.

Pada tahun 2023, eksport biodiesel menyumbang 6% daripada jumlah eksport produk hiliran sawit dengan volum 244,793 tan metrik, bernilai RM1.3 bilion. Singapura, Sepanyol dan Belanda ialah destinasi eksport biodiesel utama Malaysia pada tahun 2023. Dalam tinjauan Trend dan Peluang Jangkaan dalam Industri Hiliran Minyak Sawit Malaysia (2024) adalah dijangkakan bahawa permintaan terhadap bahan kimia mesra alam dan biodegradasi untuk industri pulpa dan kertas, cat dan salutan akan merangsang permintaan untuk bahan berasaskan oleokimia untuk aplikasi tersebut.

Penggunaan oleokimia dalam sabun telah meningkat kerana pengguna lebih suka kepada bahan yang diperoleh daripada tumbuh-tumbuhan berbanding dengan petrokimia dan derivatif lemak haiwan. Pengguna mengelak menggunakan bahan kimia sintetik atas kesedaran mereka terhadap kesan sampingannya. Selain itu, pengilang telah beralih kepada oleokimia kerana minyak laurik berasaskan tumbuhan yang diproses daripada isirong sawit adalah lebih kompetitif.

Asia-Pasifik ialah pasaran besar bagi oleokimia untuk memenuhi keperluan penjagaan diri dan pengeluaran kosmetik, farmaseutikal serta sabun dan detergen mereka. Asia-Pasifik akan menyumbang kebanyakan pengeluaran dan penggunaan dunia oleokimia pada tahun-tahun akan datang. Pasaran oleokimia di Timur Tengah dijangka berkembang pesat kerana pihak berkuasa dalam pasaran seperti UAE dan Arab Saudi telah mengalihkan tumpuan mereka kepada produk semula jadi dan mesra alam. Pengilang telah digalakkan untuk mengguna pakai oleokimia merentas aplikasi kerana sifat biodegradasinya.

Memandangkan permintaan yang semakin meningkat untuk bahan kimia mesra alam dan biodegradasi merentasi pelbagai industri, terdapat potensi besar untuk produk hiliran yang diperoleh daripada oleokimia. Pengguna semakin mengutamakan keselamatan dan kelestarian alam sekitar, sektor seperti penjagaan diri, farmaseutikal dan produk isi rumah berkemungkinan menyaksikan peralihan yang ketara ke arah bahan berasaskan oleokimia.

Peralihan ini bukan sahaja didorong oleh pilihan pengguna tetapi juga oleh kelebihan daya saing yang ditawarkan oleh bahan berasaskan tumbuhan, terutamanya di rantau seperti Asia Pasifik dan Timur Tengah. Dengan wilayah ini menerajui tanggungjawab dalam pengeluaran dan penggunaan, pasaran oleokimia bersedia untuk pertumbuhan yang ketara, membuka jalan bagi penyelesaian yang inovatif dan mampan yang memenuhi keperluan yang berubah bagi kedua-dua pasaran dan planet ini.